Luật Đường sắt (sửa đổi) được Quốc hội thông qua vào ngày 27/6. Trong đó, Điều 56 Luật Đường sắt 2025 cũng đồng thời sửa đổi một số quy định của Luật Xây dựng hiện hành, gồm thủ tục cấp giấy phép xây dựng trong một số trường hợp như tôi đã nêu trong bài viết trước. Cụ thể, Luật Đường sắt 2025 sửa đổi điểm h khoản 2 Điều 89 Luật Xây dựng để quy định: “Công trình thuộc dự án đầu tư xây dựng đã được cơ quan chuyên môn về xây dựng thẩm định Báo cáo nghiên cứu khả thi đầu tư xây dựng tại khu vực có quy hoạch chi tiết tỷ lệ 1/500 hoặc thiết kế đô thị đã được cơ quan có thẩm quyền phê duyệt” được miễn giấy phép xây dựng.
Đồng thời, Điều 56 Luật Đường sắt 2025 cũng bãi bỏ khoản 4 Điều 148 Luật Xây dựng (bãi bỏ quy định các tổ chức tham gia hoạt động xây dựng phải có chứng chỉ năng lực hoạt động xây dựng do cơ quan nhà nước cấp, bao gồm tổ chức hoạt động trong các lĩnh vực: tư vấn quản lý dự án đầu tư xây dựng; khảo sát xây dựng; lập quy hoạch đô thị và nông thôn; thiết kế, thẩm tra thiết kế xây dựng; thi công xây dựng công trình; tư vấn giám sát thi công xây dựng công trình).
Điều 56 Luật Đường sắt 2025 cũng sửa đổi, bổ sung khoản 1 Điều 159 Luật Xây dựng như sau: “1. Tổ chức tham gia hoạt động xây dựng tự công khai thông tin về năng lực hoạt động xây dựng. Chính phủ quy định chi tiết khoản này.”
Quy định trước đây tại khoản 1 Điều 159 Luật Xây dựng: “1. Thông tin năng lực hoạt động xây dựng của tổ chức, cá nhân đã được cấp chứng chỉ phải được đăng tải công khai trên trang thông tin điện tử do cơ quan có thẩm quyền cấp chứng chỉ quản lý và tích hợp trên cổng thông tin điện tử của Bộ Xây dựng.”
Như vậy, cơ quan quản lý đã quyết định lựa chọn chính sách chuyển từ hình thức tiền kiểm sang hậu kiểm, tạo thuận lợi cho doanh nghiệp, theo đúng chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ tại Công điện số 78/CĐ-TTg ngày 29/5/2025 về tập trung cắt giảm, đơn giản hóa thủ tục hành chính lĩnh vực xây dựng. Theo đó, bỏ thủ tục cấp chứng chỉ năng lực hoạt động xây dựng để chuyển sang hình thức doanh nghiệp tham gia hoạt động xây dựng tự công bố và chịu trách nhiện về thông tin công bố.
Về thủ tục tự công khai thông tin về năng lực hoạt động xây dựng, Luật đã giao Chính phủ quy định chi tiết. Như vậy trong thời gian tới, Bộ Xây dựng sẽ tham mưu cho Chính phủ sửa đổi Nghị định số 175/2024/NĐ-CP về quản lý hoạt động xây dựng, trong đó bãi bỏ các Điều 94, 95, 96 và 97 về năng lực hoạt động xây dựng, đồng thời bổ sung quy định để hướng dẫn các doanh nghiệp, tổ chức tự công bố thông tin năng lực (bao gồm các thông tin: Danh mục người lao động; mã số chứng chỉ hành nghề của người lao động; kinh nghiện hoạt động xây dựng của tổ chức… trên Trang thông tin điện tử của Sở Xây dựng địa phương).
Điều 56 Luật Đường sắt 2025 cũng sửa đổi khoản 3 Điều 159 Luật Xây dựng để quy định Sở Xây dựng có trách nhiệm kiểm tra, xử lý vi phạm trong việc chấp hành các quy định về điều kiện năng lực hoạt động của chủ đầu tư, tổ chức, cá nhân tham gia hoạt động xây dựng trên địa bàn. Đây chính là biện pháp hậu kiểm để phát hiện các đơn vị tham gia hoạt động xây dựng có tự công bố thông tin năng lực theo quy định hay không, nếu đã tự công bố thông tin năng lực thì trên thực tế có đáp ứng đúng, đủ điều kiện như đã công bố hay không để xử lý vi phạm (nếu có).
– Về thời điểm hiệu lực:
+ Đa số các điều khoản của Luật Đường sắt (sửa đổi) có hiệu lực từ ngày 01/01/2026;
+ Các điều khoản có hiệu lực sớm từ ngày 01/7/2025: (i) Điều khoản sửa đổi quy định về cấp giấy phép xây dựng (sẽ được miễn GPXD ngay từ 01/7), về bỏ thủ tục cấp chứng chỉ năng lực hoạt động xây dựng; (ii) Mục 2, Mục 3 Chương II của Luật này (Chương II quy định về hoạt động đầu tư xây dựng đường sắt).
Ngày 01/7/2025
Luật sư Nguyễn Văn Đỉnh