Tôi “chật vật” giải quyết thủ tục đăng ký biến động đất đai chỉ để thay đổi thông tin về người sử dụng đất – thủ tục lẽ ra phải được giải quyết trong một tuần lễ.
Tác giả – Luật sư Nguyễn Văn Đỉnh
Cuối tháng 12, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính chủ trì họp Ban Chỉ đạo rà soát và xử lý vướng mắc trong hệ thống pháp luật. Thủ tướng yêu cầu: Dứt khoát bỏ tư duy “không quản được thì cấm, không biết mà vẫn quản”, quán triệt tư duy “ai quản lý tốt nhất thì giao”, “người dân và doanh nghiệp được làm những gì luật không cấm”, “cái gì cấm thì đưa vào luật, cái gì không cấm thì tạo không gian cho sáng tạo”; Quản lý nhà nước chỉ tập trung xây dựng chiến lược, quy hoạch, pháp luật, cơ chế, chính sách, kiến tạo phát triển; đẩy mạnh phân cấp, phân quyền đi đôi với phân bổ nguồn lực phù hợp, nâng cao năng lực thực thi, thiết kế công cụ để tăng cường kiểm tra, giám sát, kiểm soát quyền lực, không “ôm” việc lên Trung ương, địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm; phải phân công rõ người, rõ việc, rõ thời gian, rõ trách nhiệm, rõ sản phẩm.
Bài trên Tạp chí Nhà Đầu tư: [Café Cuối tuần] Chuyện quản, chuyện cấm và khát vọng vươn mình
Là người hoạt động trong lĩnh vực tư vấn pháp lý, chỉ đạo của người đứng đầu Chính phủ giúp tôi dấy lên hi vọng về việc tháo gỡ các thủ tục để triển khai dự án, đặc biệt là các dự án bất động sản – lĩnh vực chịu tác động bởi quá nhiều văn bản pháp luật với những quy định xung đột, chồng chéo, gây ra “tâm lý phòng thủ”, “bệnh sợ trách nhiệm” của cán bộ, công chức thực thi.
Vừa rồi, tôi đi giải quyết thủ tục đăng ký biến động đất đai chỉ để thay đổi thông tin về người sử dụng đất. Đây là một thủ tục hành chính cơ bản, được quy định rõ tại Nghị định 101 năm 2024 với thời hạn giải quyết không quá 05 ngày làm việc.
Thủ tục này bắt nguồn từ việc Công ty L là công ty TNHH một thành viên nhận góp vốn bằng quyền sử dụng đất từ công ty Công ty V và đã được cấp đăng ký đầu tư để thực hiện dự án trên các thửa đất nhận góp vốn. Sau đó, Công ty V đã chuyển nhượng toàn bộ phần vốn góp trong Công ty L cho Công ty N là nhà đầu tư nước ngoài; việc chuyển nhượng phần vốn góp đã được Sở Kế hoạch và Đầu tư ghi nhận thông qua việc cấp giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp điều chỉnh.
Ở bước cuối cùng, Công ty L nộp hồ sơ vào Văn phòng đăng ký đất đai để thực hiện đăng ký biến động do thay đổi thông tin về người sử dụng đất (thủ tục đơn giản chỉ để cập nhật thông tin theo ngày đăng ký kinh doanh mới). Thời hạn giải quyết thủ tục này không quá 05 ngày làm việc nhưng Văn phòng đăng ký liên tục trì hoãn với lý do cần xem xét lại hồ sơ chuyển nhượng phần vốn góp.
Văn phòng đăng ký cho rằng Công ty N là nhà đầu tư nước ngoài và không được nhận chuyển nhượng vốn góp bằng giá trị quyền sử dụng đất. Cụ thể, tại Điều 28 Luật Đất đai liệt kê trường hợp doanh nghiệp FDI do nhà đầu tư nước ngoài thành lập được nhận chuyển nhượng vốn đầu tư là giá trị quyền sử dụng đất nhưng không quy định nhà đầu tư nước ngoài được trực tiếp thực hiện quyền năng này.
Một cách khái quát, Văn phòng đăng ký nhìn nhận theo hướng: Do pháp luật đất đai không quy định nhà đầu tư nước ngoài được nhận chuyển nhượng vốn đầu tư là giá trị quyền sử dụng đất nên nhà đầu tư nước ngoài không được làm.
Ở góc độ bảo vệ quyền lợi cho doanh nghiệp, tôi trình bày quan điểm: pháp luật đất đai không cấm nhà đầu tư nước ngoài được nhận chuyển nhượng vốn đầu tư là giá trị quyền sử dụng đất, đồng thời các luật khác, gồm Luật Doanh nghiệp, Luật Đầu tư lại quy định rõ quyền năng này nên phải được thực hiện. Trên thực tế, Công ty N là nhà đầu tư nước ngoài đã được Sở Kế hoạch và Đầu tư ra thông báo chấp thuận cho việc nhận chuyển nhượng phần vốn góp theo Luật Đầu tư.
Mặc dù vậy, Văn phòng đăng ký đất đai vẫn tập trung vào Điều 28 Luật Đất đai (không liệt kê trường hợp nhà đầu tư nước ngoài được nhận chuyển nhượng vốn đầu tư là giá trị quyền sử dụng đất), tức là bám theo tư duy cũ: “chỉ được làm những gì luật quy định” thay vì chỉ đạo của người đứng đầu Chính phủ: “người dân và doanh nghiệp được làm những gì luật không cấm”, “cái gì cấm thì đưa vào luật, cái gì không cấm thì tạo không gian cho sáng tạo”…
Theo “nguyên lý ly nước vơi”, khi ở trước mặt là một ly nước đã uống cạn một nửa, người tiêu cực sẽ nhìn vào phần nước vơi và chán nản vì “ly nước đã vơi đi một nửa”, người tư duy tích cực, lạc quan sẽ nhìn vào phần đáy và tự nhủ “ly nước vẫn còn đến một nửa”. Tư duy “chỉ được làm những gì luật quy định” tương ứng với người có thói quen nhìn vào phần nước vơi. Trái lại, tư duy “được làm những gì luật không cấm” nhìn vào phần ly có nước và đó là tư duy “tạo không gian cho sáng tạo”.
Khi đại diện thực hiện thủ tục pháp lý tại một số cơ quan công quyền, tôi nhận thấy một số cán bộ, công chức vẫn có tâm lý “nhìn vào phần nước vơi” một cách thụ động. Tâm lý “co cụm, chờ đợi” của cán bộ, công chức vẫn còn bắt gặp đâu đó ở các cơ quan công quyền, đã đi vào nghị trường tại vài kỳ họp Quốc hội gần đây với thuật ngữ “bệnh sợ trách nhiệm”, gây khó khăn cho người dân, doanh nghiệp khi thực hiện các thủ tục hành chính, thủ tục đầu tư kinh doanh.
Trong vụ việc nêu trên, doanh nghiệp nơi tôi tư vấn khi đã được cấp đăng ký biến động trên giấy chứng nhận quyền sử dụng đất sau khi xin văn bản hướng dẫn của Bộ TN&MT. Tuy nhiên, thời gian chờ đợi, lấy ý kiến cũng gây thêm khó khăn cho hoạt động sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp; đồng thời làm mất thời gian của các cơ quan, cán bộ công chức quản lý.
Tôi tin rằng công cuộc sắp xếp, tinh gọn bộ máy, tinh giản biên chế của Đảng, Nhà nước là bài sát hạch cần thiết cho nhóm cán bộ, công chức vẫn đang “co cụm” vì “bệnh sợ trách nhiệm”.
Bỏ qua một bên những vấn đề cũ, chỉ đạo quyết liệt của các lãnh đạo Đảng, Nhà nước thời gian qua giúp tôi lạc quan vào chất lượng thực thi công vụ của thời kỳ mới. Hình thái thủa ban đầu về Chính phủ các quốc gia chỉ là “người lính gác” nhưng ngày nay đã tham gia ngày càng tích cực vào đời sống xã hội. “Chính phủ ngày nay không chỉ thụ động duy trì xã hội mà đã đổi thành người tham gia trực tiếp vào quá trình phát triển kinh tế – xã hội, chủ động điều chỉnh các mâu thuẫn kinh tế và mâu thuẫn xã hội…” (GS Nguyễn Đăng Dung).
Ở góc độ thực thi pháp luật đất đai, Luật Đất đai 2024 đã quy định rõ: Cơ quan giải quyết thủ tục hành chính về đất đai chịu trách nhiệm thực hiện đúng thẩm quyền và thời gian theo quy định, không chịu trách nhiệm về những nội dung đã được cơ quan, người có thẩm quyền khác giải quyết trước đó.
Quy định này thể hiện rõ quan điểm “đẩy mạnh phân cấp, phân quyền đi đôi với phân bổ nguồn lực phù hợp, nâng cao năng lực thực thi”; “phân công rõ người, rõ việc, rõ thời gian, rõ trách nhiệm…” theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ.
Công cuộc hoàn thiện thể chế gắn liền với sắp xếp, tinh gọn bộ máy giúp chúng ta khơi dậy khát vọng, sự tin tưởng vào kỷ nguyên mới – kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.
Luật sư Nguyễn Văn Đỉnh