“Cần nhấn mạnh rằng hoạt động làm sạch, chuẩn hóa cơ sở dữ liệu đất đai là trách nhiệm của các cơ quan có thẩm quyền nhằm phục vụ nhu cầu quản lý của mình. Người dân chỉ nên được coi là “đối tác” hỗ trợ cung cấp thông tin, thay vì “quàng” trách nhiệm lên họ” – Luật sư Nguyễn Văn Đỉnh.
Báo chí phản ánh, dẫn ý kiến luật sư Nguyễn Văn Đỉnh:
Báo VTC News: Yêu cầu dân phải photo sổ đỏ: Xã, phường đang ‘đi lùi thời đại’?
Tạp chí Viettimes: Chiến dịch 90 ngày làm sạch dữ liệu đất đai: Vì sao vẫn bắt dân photo sổ đỏ?
Báo Dân Việt: Vì sao người dân vẫn phải photo sổ đỏ nộp cho phường, xã trong thời đại chuyển đổi số?
Tạp chí 1 Thế giới: Cục Quản lý đất đai nói gì về việc đề nghị người dân cung cấp bản sao sổ đỏ?
Vừa qua, báo chí đưa tin tại một số địa phương, điển hình là Hà Nội, người dân nhận được yêu cầu phải kê khai giấy chứng nhận sử dụng đất để làm sạch, chuẩn hóa cơ sở dữ liệu đất đai. Việc yêu cầu người dân photo giấy chứng nhận để nộp cho UBND phường, xã, áp dụng hình thức kê khai thủ công khiến nhiều người cảm thấy phiền hà, bất tiện.
Chẳng hạn theo báo Tiền phong, UBND phường Đống Đa thông báo đến người dân: “Toàn bộ các trường hợp đều phải kê khai. Đối với người đã được cấp sổ đỏ thì chủ sử dụng đất phải photo sổ đỏ kích thước A4, ghi số điện thoại của chủ đất, địa chỉ mới lên bản photo; trường hợp chưa được cấp sổ, phải đăng ký, kê khai với tổ trưởng tổ dân phố; trường hợp mất sổ hoặc thế chấp ngân hàng, chủ đất vẫn phải nộp bản photo sổ đỏ, nếu không có phải kê khai với tổ trưởng tổ dân phố.”
Thông báo của UBND phường Đống Đa còn có nội dung: “Trường hợp chủ sử dụng đất không phối hợp hoặc cố tình không cung cấp giấy chứng nhận: Chủ sử dụng đất tự chịu trách nhiệm nếu có ảnh hưởng đến quyền và lợi ích sau này”.
Một số người dân đã đặt vấn đề: Chuyển đổi số trong thủ tục hành chính, vì sao vẫn bắt dân đi photo sổ đỏ để nộp, trong khi lãnh đạo Đảng, Nhà nước đã chỉ ra sự phiền hà, tốn kém trong việc sử dụng các loại giấy tờ photo công chứng.
Lý giải về việc làm này, đại diện UBND một phường cho biết: Với dữ liệu sổ đỏ trước đây, có dữ liệu phường nắm được, có dữ liệu nằm ở Văn phòng Đăng ký đất đai. Thêm nữa, các hoạt động chuyển dịch của chủ sở hữu như việc mua bán viết tay, có giao dịch chỉ công chứng, hoặc tách thửa… khiến cho quận trước đây cũng không thể nắm đầy đủ. Do đó, thời điểm này Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội đã có yêu cầu rà duyệt để nắm rõ ai đã cấp sổ, ai chưa cấp, ai đã chuyển nhượng chưa sang tên… nhằm mục đích “cấp sổ cho người dân” (?), đồng thời số hóa trên cơ sở dữ liệu đất đai.
Ý kiến Luật sư Nguyễn Văn Đỉnh (Đoàn Luật sư thành phố Hà Nội):
Hiện nay, việc ứng dụng công nghệ thông tin để xử lý công việc, giải quyết thủ tục hành chính của cơ quan nhà nước vẫn còn nhiều hạn chế, có nguyên nhân cả từ chất lượng của hệ thống công nghệ thông tin cũng như khả năng nắm bắt, vận hành của người thực thi. Vừa qua, Chính phủ triển khai tặng quà cho nhân dân nhân dịp kỷ niệm Cách mạng tháng Tám và Quốc khánh 2/9 với mức quà tặng 100.000 đồng/người, đây là hoạt động rất có ý nghĩa nhưng thực tế triển khai đã phát sinh bất cập, lúng túng: về lý thuyết người dân có thể đăng ký nhận trên VneID nhưng trên thực tế nhiều người vẫn phải tự đến trụ sở các cơ quan để xếp hàng chờ nhận. Đây cũng là một “bài test” cho khả năng thực thi, ứng dụng công nghệ thông tin của chính quyền cơ sở.
Ngoài ra, việc quản lý hồ sơ địa chính, cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất trải qua nhiều thời kỳ, các quy định pháp luật có sự thay đổi, điều chỉnh và trải qua các đợt sáp nhập, sắp xếp đơn vị hành chính dẫn đến việc thay đổi cơ quan có thẩm quyền thụ lý, nơi lưu trữ hồ sơ, tài liệu (bản cứng); trong một số trường hợp còn bị thất lạc do thiên tai, cháy nổ hoặc sự bất cẩn của cán bộ, công chức. Do đó, theo tôi người dân cũng cần đồng cảm và phối hợp với cơ quan nhà nước bằng cách cung cấp thông tin, giấy tờ, hồ sơ về đất đai để cơ quan nhà nước tiếp nhận dữ liệu nhằm làm sạch, chuẩn hóa cơ sở dữ liệu đất đai. Có thể coi đây là động thái “tốn công một lần để tiện cho lâu dài” bởi các giấy tờ, tài liệu sau khi được số hóa, lưu trữ vào hệ thống cơ sở dữ liệu quốc gia về đất đai sẽ được quản lý, sử dụng, tra cứu trên môi trường điện tử, tránh việc phải tra cứu bản cứng sau này.
Tuy nhiên, việc yêu cầu người dân cung cấp thông tin, giấy tờ, hồ sơ về đất đai cũng cần phải được thực hiện linh hoạt hơn để tránh phiền hà, làm tăng chi phí cho người dân. Theo tôi, việc yêu cầu người dân phải cung cấp bản photo giấy chứng nhận, đến cơ quan nhà nước kê khai thủ công là không cần thiết và làm mất thời gian của không chỉ người dân mà của cả cán bộ, công chức. Thay vào đó, nên sử dụng ứng dụng công nghệ thông tin để người dân cung cấp bản chụp “sổ đỏ” và giấy tờ khác về đất đai thông qua các app (ví dụ VneID, iHanoi…) Cần nhấn mạnh rằng bản photo cũng không có giá trị pháp lý mà chỉ cung cấp thông tin giúp cán bộ, công chức nhà nước có “manh mối” để tra cứu trong hồ sơ, dữ liệu gốc, nên việc sử dụng bản chụp “sổ đỏ” và giấy tờ khác gửi qua app cũng giải quyết được mục đích này.
Cuối cùng, cần nhấn mạnh rằng hoạt động làm sạch, chuẩn hóa cơ sở dữ liệu đất đai là trách nhiệm của các cơ quan có thẩm quyền nhằm phục vụ nhu cầu quản lý của mình. Người dân chỉ nên được coi là “đối tác” hỗ trợ cung cấp thông tin, thay vì “quàng” trách nhiệm lên họ. Nếu xác định rõ nguyên tắc này, các cơ quan nhà nước sẽ có ứng xử phù hợp để vừa giải quyết được công việc, vừa tránh làm xáo trộn đời sống của người dân. Khâu truyền thông chính sách cũng cần được đề cao, các cơ quan phải giải thích để người dân hiểu được mục đích, ý nghĩa của việc thu thập thông tin, từ đó người dân sẽ phối hợp tích cực hơn khi được đề nghị.
Tháng 10/2025
Luật sư Nguyễn Văn Đỉnh